Op deze pagina wordt een recept gegeven voor het maken van eigen harpuys. Omdat het ontwikkelen van een goed product een continue proces is zal er ook op deze pagina regelmatig een update geplaatst worden. Er is begonnen met eigen harpuys om traditionele kennis levendig te houden en omdat de harpuys uit de winkel steeds duurder wordt.
Voor het maken van eigen harpuis zijn vier basisingredienten nodig: gekookte lijnolie als vloeibaar draagmateriaal voor de andere ingredienten, pijnhars ofwel colophonium om zijn beschermende eigenschappen, stearine om de harpuys dikte te geven en siccatief om de harpuys binnen een dag te laten drogen. Er wordt gekookte lijnolie gebruikt in plaats van rauwe lijnolie, omdat het sneller droogt. Koop liever gekookte lijnolie in plaats van het zelf te maken, omdat het verhit moet worden tot gevaarlijke temperaturen dicht bij het ontbrandingspunt.
Het is mogelijk andere ingredienten toe te voegen, zoals zwavel voor extra bescherming. Bij mij zorgde dit er vooral voor dat het onaangenaam naar rotte eieren ging ruiken. Met extra ingredienten heb ik niet veel geexperimenteerd.
Het volgende recept is een basisrecept dat eenvoudig op te schalen is tot ongeveer 5 kilo lijnolie. Men neme 100 gram gekookte lijnolie en doet dit in een stalen pan tezamen met 100 gram pijnhars. Dit mengsel verhit men op een middelhoog vuur onder constant roeren met een houten of stalen staaf tot de hars is opgelost. Als het mengsel teveel gaat schuimen kan het vuur even uitgezet worden, dan neemt het schuim af. Voordat de hars helemaal is opgelost zal het samen klonteren tot een stroperige bal, hier moet gewoon doorheen geroerd worden. Zodra de hars is opgelost wordt er 12 tot 16 gram stearine toegevoegd en al roerend opgelost. 12 gram zorgt voor voldoende dikte bij 5 graden Celsius en 16 gram voor voldoende dikte bij 20 graden Celsius. Als het mengsel kamertemperatuur heeft bereikt wordt er voor het totale gewicht 3-5% siccatief toegevoegd. 3% voor kamertemperatuur en 5% voor een koude dag. De harpuys kan nu gedecanteerd worden in een jerrycan of blik. Voor gebruik altijd even een proefstukje maken, het hoort in 24 uur uit te harden. Mocht dat niet het geval zijn dat kan er nog wat siccatief toegevoegd worden.
Om de harpuys in een koude omgeving aan te brengen moet het in een pannetje tot ongeveer 40-50 graden worden verwarmt en vervolgens kan het met een doekje op het hout of staal worden uitgesmeerd. Op kamertemperatuur kan het ook zonder verwarmen gebruikt worden.
We hebben onze harpuys een jaar lang op de botter vergeleken met harpuys van Vliegent Hart en er waren geen merkbare verschillen. Ook het afkrabben levert mooie krabsels op. Toen ik met een overgebleven beetje harpuys na een jaar nog een uithardingsproefje deed, wilde het niet uitharden. Ik ben nog bezig met uitzoeken waardoor dit komt. Voorlopig dus alleen aanmaken wat je binnen een maand verwerkt.
De prijs komt bij aankoop van grote verpakkingen grondstoffen op ongeveer 6,50-7 euro per liter in vergelijking met 21-28 euro per liter voor Vliegent Hart. Gekookte lijnolie is verkrijgbaar bij gekooktelijnolie.nl, pijnhars en stearine hebben we besteld bij artsuppliesonweb.com en siccatief bij FEMM in Rotterdam.
Resultaten en ontwikkelingen
De harpuis was in 2013 erg dik en plakkerig. Daarom is er eind 2013 de helft van de hoeveelheid stearinezuur gebruikt.
Dit recept is voor ongeveer 210 gram harpuis, maar eenvoudig op te schalen naar ongeveer 5 kg. De gemaakte harpuis is enkele maanden houdbaar.
Ingredienten
100 gram gekookte lijnolie
100 gram pijnhars
6-8 gram stearine
10% siccatief
10-20% wasbenzine
Bereiding
Doe de gekookte lijnolie in een stalen pan op midddelhoog vuur. Voeg vervolgens in kleine stapjes onder voortdurend roeren de pijnhars toe, doe je dit te snel dan vormt er zich een bal die je kapot moet roeren. Verhit dit mengsel op een middelhoog vuur onder constant roeren met een houten of stalen staaf tot de hars is opgelost. Als het mengsel teveel gaat schuimen kan het vuur even uitgezet worden, dan neemt het schuim af. Voeg zodra de hars is opgelost 6 tot 8 gram stearine toe en los dit al roerende op. 6 gram zorgt voor voldoende dikte bij 5 graden Celsius en 8 gram voor voldoende dikte bij 20 graden Celsius. Voeg 10% siccatief toe als het mengsel kamertemperatuur heeft bereikt. 3% voor kamertemperatuur en 5% voor een koude dag. Om het beter te laten drogen kan 10-20% wasbenzine toegevoegd worden. Doe dit vlak voor gebruik. De ideale hoeveelheid siccatief is nog altijd onduidelijk bovenstaande zinnen berusten op verouderde informatie maar heb ik voor de volledigheid laten staan.
De harpuis kan nu gedecanteerd worden in een jerrycan of blik. Maak voor gebruik altijd even een proefstukje, het hoort in 24 uur uit te harden. Mocht dat niet het geval zijn dat kan er nog wat siccatief toegevoegd worden.
recept gebruikt in 2023
Harpys
Zie hoeveelheden in recept
Verwarm eerst lijnolie tot het schuimt
Zorg dat de pijnhars fijn is zodat het beter kan oplossen.
Voeg langzaam de pijnhars toe in batches, blijf roeren (er ontstaat onderin een klont die smelt, zorg dat deze niet te groot is)
Wanneer al de hars is opgelost voeg langzaam stearine toe terwijl je roert
Wanneer alles is opgelost doe vuur uit zodat het af kan koelen ( ~1uur), roer af en toe
Wanneer op kamertemperatuur voeg 10% van gebruikte producten toe aan siccatief (5kg lijnolie = 0.5 kg siccatief)
Roer nog 5 minuten en giet het over.
Doe het op een test stukje hout
pas op met warm Harpys in tankjes dat er geen druk op komt te staan bij afsluiting
Max 5kg lijnolie en 5kg pijnhars in de pan Capaciteit pan 11L
5.5 kg gekookte lijnolie 5.5 kg pijnhars 0.44 kg stearine 0.55 kg siccatief
12 liter Harpys? Harpys 1L = ~1kg