Het katoenen grootzeil is vlak voor het lustrum van 2005 gescheurd langs het achterlijk. Om door te kunnen varen is het oude grootzeil van zolder gehaald en met verenigde krachten weer opgelapt. Dit heeft even gewerkt, maar dit scheurde tijdens het lustrum weer. Sindsdien varen we met geleende zeilen, eerst met een katoenen grootzeil van E. Mulder en sinds de zomer van 2005 met een dacron zeil van H. Borstlap.
Pogingen om aan nieuw katoendoek te komen zijn tot nu toe op niks uitgelopen. Er leek een geschikte lading katoen uit de VS te komen, de Vereniging Botterbehoud kocht hier 3 kilometer van aan, om ook in de toekomstige vraag te kunnen voorzien. Maar toen dit eenmaal binnen was bleek het erg slecht geweven te zijn. Bij zeilmaker J. de Boer zijn de banen bekeken, ze bleken krom en van variabele dikte te zijn.
De nood voor een nieuw zeil wordt steeds groter. Toen op de ouderdag van de VVT het geleende grootzeil scheurde werd nogmaals benadrukt dat dit een tijdelijke oplossing is. Er is afgesproken om tot het winteronderhoud te varen met het geleende zeil, volgend seizoen moet er een nieuw zeil op de schuit staan.
Aangezien het lastig is om aan goed katoendoek te komen, is het noodzakelijk ook om ook minder authentieke alternatieven te inventariseren. Op basis van deze informatie wordt besloten hoe ons nieuwe zeil eruit gaat zien.
Na lang wikken en wegen is er gekozen om een nieuw grootzeil te laten maken door Jan de Boer uit een oud Skutsjezeil. Op deze termijn is dit de enige manier om aan een goed katoenen zeil te komen. Het is ook belangrijk dat het zeil er is voor begin maart, als het nieuwe vaarseizoen van start gaat.
Het nieuwe grootzeil is er inmiddels! Het ligt nu op de Bolk in afwachting van het tanen. Het is belangrijk dat het zeil eerst een keer goed nat wordt (pap eruit gespoeld) en dan direct getaand wordt.
In het Markerhaventje van het Zuiderzeemuseum is het nieuwe grootzeil met behulp van waterslangen schoongespoeld. Na het drogen is meteen begonnen met inzeilen door de boot op halve windse koers vast te knopen en het zeil te hijsen. Met nauwkeurig stellen van rakbanden en marrelsteken is een zo optimaal mogelijke zeil opgezet. Tijdens het inzeilen was duidelijk te zien hoe het zeil zich zette. Het zeil is ook rood getaand, gedroogd en wordt het eerste weekend van juni vast op de boot gezet.
| Zeildoek | Katoen nr. 1 |
|---|---|
| Zeilmaker | Theo Dokman, Edam |
| Leverancier | Belgisch katoen |
| Levertijd | nvt. |
| Prijs | |
| Kleur | Wit, te kleuren met Hydroline |
| Gewicht | 1000 gr./m2 |
| Dikte | nr.1 |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | Grootzeil van gemaakt |
| Schepen | BU130, Trui |
| Ervaringen | |
| Mening Botterbehoud | Authentiek |
| Levensverwachting | -1,5 jaar |
| Zeildoek | Katoen |
|---|---|
| Zeilmaker | Den Boer, Numansdorp |
| Leverancier | Fabriek st. Frère, Frankrijk |
| Levertijd | / |
| Prijs | ca. €85/m2 |
| Kleur | wit |
| Gewicht | |
| Dikte | nr. 2 |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | gezien en gemeten |
| Schepen | nog niet, bestelling moet nog binnen komen |
| Ervaringen | Niet het katoen van vroeger, het is wat losser geweven (Den Boer) |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting | onbekend, het scheurt niet, rekt wel natuurlijk. het is aan ons hoever we het uit willen zeilen. (Den Boer) |
Simon den Boer uit Numansdorp ontvangt binnenkort een levering van katoen uit Frankrijk, de fabriek st. Frère heeft de productie op zich genomen. Hij kon al wel vast een staal opsturen van dit doek, daarna kunnen we hem weer bellen. (Den Boer)
Is dit misschien hetzelfde doek als VBB had besteld uit Amerika, dat het alleen de importeur is die in Frankrijk zit? Den Boer namelijk nauw contact met dhr. van der Woude van LaTime uit België, de importeur van het Amerikaanse doek (Z-Amerika, Chili). De staal zag er toen goed uit, maar het eindresultaat was er niet naar. (Leeuwenburgh)
Het is niet hetzelfde doek als VBB had besteld, dit wordt geweven in Frankrijk. (Den Boer)
Het is dús wel het Amerikaanse doek van Latim, het doek ziet er mooi uit en ik zie geen problemen om hier een zeil van te maken. Het doek van jullie oude zeil is wel dik zeg. (Den Boer)
Dit doek is inderdaad de levering die gedaan is aan VBB, en vervolgens is afgekeurd. Het katoen is goed, de weefkwaliteit niet. Dit hoeft geen probleem te zijn, Den Boer kan hier nog een mooi zeil van maken. Stuurt ons een specificatie op. (vd. Woude)
Bij het beoordelen van je katoendoek moet je ten eerste je referenties goed hebben, vergelijk je het met dacron, dan heb je een scheve vergelijking. Bij het beoordelen van doek kun je kijken naar weeffouten, zijn ze structureel of incidenteel? een uitsteken plukje hoeft niet per se een zwaktepunt te zijn, tenzij je er steeds een lijn langs laat schuren, dan pakt hij die oneffenheid natuurlijk sneller. De 1,5 meter staal ziet er veelbelovend uit. (F. van der Hin, Tuiger)
Na het uitpluizen van een van de strengen van het katoen komt dhr. Jeeninga tot de conclusie dat het doek er in principe aardig uitziet. (Jenninga, Zeilmakerscollectief Den Oever)
UB Sails zal voor ons nog even informeren wat voor mogelijkheden er zijn met het katoen van Latim.
In de voedingsmiddelenindsutrie wordt nog gebruik gemaakt van katoenen lopende banden, deze worden niet statisch geladen, dus vermindert het risico op stofexplosies. 10 jaar geleden nog contact gehad, misschien zelfs 5 jaar. Zal navraag doen. (de Vries, Muiden)
De hoop op katoen uit Tjechië verdween al na 3 minuten, toen bleek dat die weverij ook niet meer bestond.
De houtscheepswerf in Marstal (Denemarken) levert katoen aan sloepjes, bootjes enzo. (Hugo)
Op het allerlaatste moment bleek dat Jan de Boer de hand heeft weten te leggen op een katoenen grootzeil dat hij zelf jaren geleden gemaakt heeft voor het Heerenveenster skûtsje. Dit zeil is gemaakt van Belgisch katoen, een van de laatste leveringen, en er zijn valse naden in gezet om met name de diagonale rek tegen te gaan. Na inspectie door Jan de Boer, Stefan, Moritz en Jelle bleek dat dit zeil ruim voldoende doek van goede kwaliteit biedt om een grootzeil voor de botter van te maken. Met behulp van de gaffel en een aantal lijntjes is de vorm van het zeil erop uit gezet en er is een document samengesteld met de precieze vormkenmerken van het nieuwe zeil. Het botterzeil zal ruim uitgesneden worden vanaf het achterlijk, dit is namelijk het minst gebolde deel van het zeil. vervolgens wordt met behulp van tornen en opnieuw vastzetten van naden de uiteindelijke vorm erin gebracht.
| Zeildoek | Vlas, Flexcanvas |
|---|---|
| Zeilmaker | J. de Boer, Akkrum |
| Leverancier | Vereniging BotterBehoud |
| Levertijd | 12 weken |
| Prijs | € 16,50/m |
| Kleur | Wit, kleurbaar met Hydroline |
| Gewicht | 1000 gr/m2 |
| Dikte | |
| Trekbank/keuringsrapport | met vocht: 3% krimp |
| Staal opgestuurd | Verkregen op klassieke schepenbeurs |
| Schepen | Kamper Kogge, (toekomstig) TX33, WR51, skutsje |
| Ervaringen | |
| Mening Botterbehoud | ziet er goed uit |
| Levensverwachting |
Veel van de slechte verhalen en referenties over vlas komen van vroeger, toen is er namelijk eens een partij vlasdoek gebruikt voor zeilen, die eigenlijk niet erg goed was. Geen wonder dat men er niet tevreden over was. Deze nieuwe partij wordt sowieso al door de TX-33 gebruikt, dhr. Helder en Dhr. Visser (WR51) gaan er gebruik van maken. Jan de Boer en Kees Jenninga (oud-zeilmaker van Fa. van Kalsbeek, Den Oever) hebben de stalen gezien (lange stukken) en hebben het gekeurd als glad en dicht doek. Voor meer informatie kan contact gezocht worden met K. Hos. (Leeuwenburgh)
Dit doek is zwaarder en steviger dan dat van de TX33, op de klassieke schepenbeurs kunnen we de fok van de TX33 bekijken, deze is ook getaand (zie Tagrijn). Er wordt ons ook aangeraden om de zeilen te tanen met échte taan, ipv Hydroline. Dit ziet er mooier uit, en werkt ontzettend goed ter conservering, er zijn zeilen uitde jaren '20 van zolder gehaald die er nog puntgaaf uit zagen, ondanks dat ze 10 jaar gebruikt zijn en daarna 80 jaar stil hebben gelegen (geen beestjes!). (K. Hos)
Het is lastig om iets te zeggen over de vaareigenschappen van dit doek. Het is natuurlijk materiaal net als katoen, dus er zit wat rek in en met zwaar weer moet je eigenlijk de spanning van je zeil halen wil je het behouden (geldt dus ook voor katoen). Het doek zag er wel netjes geweven uit, het is dan ook wachten op de grote lading. (Jan de Boer)
Wat wij hebben liggen in de stalenzak is Flax canvas RN4, 745 gr/m2 van de TX-33 levering. Beide zijn afkomstig van The British Millerain Co. Ltd.. (Jelle)
De weverij van het nieuwe (dikke) vlasdoek is J.T. Inglis in Schotland. deze weverij kan ook standaard katoendoek weven tot max. 610 gr/m2, halfomdoek tot 810 gr/m2 en vlas van 745 gr/m2. de breedtes van deze doeken variëren wel. kan ook op bestelling weven, wat ook blijkt uit de levering van van het zware vlasdoek. rept op de website geen woord over zeilen, wel over tenten, dekzeilen, overschoenen en tassen.
Vlas is alleen geschikt voor spriettuigen, je moet er geen giek aanhangen, dat werkt niet met zoveel rek en krimp. (Zeilmaker ZZM)
Als het droog is is het een ramp, dan heb je twee schoten nodig voor een soort van vorm. nat lijkt het nog wel ergens op, half nat (buiswater) is helemaal een ramp. Er ontstaan nogal staarten in de belaste hoeken (schoothoek vd fok), niet heel erg gelukkig mee. (P. Dorleijn)
| Zeildoek | Clipper Canvas -> 100% plastic |
|---|---|
| Zeilmaker | J. de Boer, Akkrum Hopman, Spakenburg Simon de Boer, Numansdorp |
| Leverancier | |
| Levertijd | op voorraad, evt bijbestelbaar (Den Boer) |
| Prijs | |
| Kleur | Wit, taankleur (roodbruin) |
| Gewicht | |
| Dikte | |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | Ja (JdB) Ja (Den Boer) |
| Schepen | Stevenaak Helena, Rotterdam Hoogaars YK36 en PM46 |
| Ervaringen | Dik, stug doek. Voelt sterk en slijtvast aan. Verkleurt weinig, mooie zeilvorm, zeer tevreden (Helena, 5 jaar in gebruik) |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting | 8 jaar op de markt, nog geen tuig terug gehad (Den Boer, Numansdorp) |
Bij zeilmakerij Den Boer in Numansdorp ligt een tuig dat we mogen komen bekijken als we geinteresseerd zijn in dit doek. Den Boer kan zowel de lichte als de zware variant leveren, de dikte die op de Helena zit is echter niet meer leverbaar.
| Zeildoek | Polyant, polyester |
|---|---|
| Zeilmaker | UB Sails, Enkhuizen Hopman, Spakenburg |
| Leverancier | Dimension-Polyant Sailcloth Technology |
| Levertijd | |
| Prijs | |
| Kleur | Verschillende kleuren leverbaar, oa. getaand bruin |
| Gewicht | |
| Dikte | |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | Brochures aangevraagd via website |
| Schepen | Klipper Stad Amsterdam, Amsterdam |
| Ervaringen | Zeer goede zeilen, staan mooi op het schip. (stad Amsterdam) |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting |
UB sails: Heel glad en hard doek, dacron, dus eigenlijk ook weer polyester. het is zeer vormvast, maar eigenlijk niet te vergelijken met katoendoek.
| Zeildoek | Halfom, Katoen/Polyester |
|---|---|
| Zeilmaker | Hopman, Spakenburg |
| Leverancier | Hopman sails |
| Levertijd | op voorraad |
| Prijs | €25/m (van rol), ofwel €65/m2 voor een compleet zeil |
| Kleur | Te tanen met hydroline, wordt vaak na 2 seizoenen gedaan |
| Gewicht | 720 g/m2 |
| Dikte | iets dunner en soepeler dan katoen nr. 1 |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | komt eraan |
| Schepen | Botter VN4, Edam BU59, BU101, BU12, BU210, BU33 BU16 met iets lichter doek |
| Ervaringen | Net, goed ogend doek. Getuige de fok van de VN4 bestand tegen scheurtjes |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting | zeker een jaar of 10 |
Volgens Hopman zeer goed doek, volgens een andere zeilmaker niet, het zou rekken waar je bij staat.
Katoen gaat er helemaal uit, noem het maar hopeloos. Het is verstandiger om over te stappen op halfom, voor kerst besteld is begin april in huis. (hopman)
| Zeildoek | Duradon |
|---|---|
| Zeilmaker | Hopman, Spakenburg UB Sails, Enkhuizen |
| Leverancier | |
| Levertijd | |
| Prijs | |
| Kleur | 3 kleuren, oa bruin |
| Gewicht | |
| Dikte | |
| Trekbank/keuringsrapport | niet aanwezig |
| Staal opgestuurd | komt eraan (UB sails) |
| Schepen | |
| Ervaringen | |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting |
UB sails: Duradon is een polyesterdoek dat vrijwel dezelfde eigenschappen heeft als katoendoek, het is even handzaam en het rekt (hmmm) even hard. Het is bij de leverancier van UB sails op voorraad en kan voor volgend seizoen geleverd worden. H. van der Lee van UB sails doet ook navraag voor katoendoek, er komt in ieder geval een staal Duradon met offerte en specificaties deze kant op. Bij de afwerking kunnen we kiezen voor sterkte met hydraulisch geperste ogen in het zeil of historisch met aangenaaide lijken, grommers en lussen.
| Zeildoek | Sail cloth (of zoiets) |
|---|---|
| Zeilmaker | Zeilmakerij de Vries Contactpersoon Ad Schulp voor platbodems |
| Leverancier | North Sails (VS) |
| Levertijd | |
| Prijs | |
| Kleur | ALEEN beige/wit (lijkt veel op katoen) |
| Gewicht | |
| Dikte | |
| Trekbank/keuringsrapport | |
| Staal opgestuurd | |
| Schepen | Noordzeebotter Texelstroom |
| Ervaringen | |
| Mening Botterbehoud | |
| Levensverwachting |
Sailcloth wordt alleen geleverd in wit en het is niet te kleuren, dus het valt af. Het verschil met klippercanvas is dat het iets soepeler is en het is in grotere dikte verkrijgbaar. Wel heeft Zeilmakerij de Vries ook klippercanvas in taan-rood. Binnenkort bellen voor meer refenties van klippercanvas.